Lidhur me përhapjen e virusit COVID-19 në rajonin e Ballkanit, UNICEF ka lëshuar një komunikatë me udhëzime për prindër.
Si të mbroni veten dhe fëmijët tuaj
UNICEF
Çfarë
është koronavirusi “i ri”?
Koronavirus i ri (CoV)
është një lloj i ri i koronavirusit.
Sëmundja e shkaktuar nga
koronavirusi i ri i identifikuar për herë të parë në Wuhan, Kinë, është emëruar
me emrin sëmundja e koronavirusit 2019
(COVID-19) – ‘CO’ nënkupton koronën, ‘VI’ qëndron për virusin, dhe ‘D’ për
sëmundjen. Më herët, kjo sëmundje ishte
referuar si Koronavirusi i ri 2019 ’ose‘
2019-nCoV. ’
Virusi COVID-19 është një
virus i ri i lidhur me të njëjtën familje të viruseve si Sindromi i Rëndë Akut i
Traktit Respirator (SARS) dhe disa lloje të ftohjes së zakonshme.
Si përhapet virusi COVID-19?
Virusi transmetohet
përmes kontaktit të drejtpërdrejtë me materiet e lëngshme të frymëmarrjes të një
personi të infektuar (që gjenerohen përmes kollitjes dhe teshtitjes), dhe
prekjes së
sipërfaqeve
të kontaminuara me virusin. Virusi COVID-19 mund të mbijetojë në sipërfaqe për
disa orë, mirëpo dezinfektuesit e
thjeshtë mund ta vrasin virusin.
Cilat janë simptomat e koronavirusit?
Simptomat mund të
përfshijnë ethe, kollë dhe gulçim. Në raste më të rënda, infeksioni mund të
shkaktojë pneumoni ose vështirësi në frymëmarrje. Në raste të rralla, sëmundja
mund të jetë fatale.
Këto simptoma janë të
ngjashme me gripin ose ftohjet e zakonshme të cilat janë shumë më të rëndomta se
COVID-19. Kjo është arsyeja pse kërkohet të bëhet testimi për të konfirmuar
nëse dikush ka COVID-19. Është e rëndësishme të mbani në mend që masat kryesore
të parandalimit janë të njëjta – larja e shpeshtë e duarve dhe higjiena e traktit
respirator (gjatë kollitjes ose teshtitjes mbuloni gojën me pjesën e lakuar të bërryllit
ose me faculetë, pastaj hidheni faculetën në një shportë të mbyllur).
Gjithashtu, ekziston një vaksinë për gripin – prandaj mos harroni të kujdeseni
për vaksinimin
tuaj dhe të fëmijës suaj.
Si mund ta shmang
rrezikun e infektimit?
Në vijim janë dhënë katër masa paraprake që
ju dhe familja juaj mund t’i ndërmerrni për ta shmangur infektimin:
1. Lani duart shpesh duke përdorur sapun
dhe ujë ose pastroni me faculeta duarsh që përmbajnë alkool.
2. Mbuloni gojën dhe hundën me pjesën e
lakuar të bërrylit ose me faculetë kur kolliteni ose teshtitni, dhe hidhni
faculetat në një shportë të mbyllur.
3. Shmangni kontaktin e ngushtë me këdo që
ka simptoma të ngjashme me ftohjen ose gripin
4. Kërkoni kujdes mjekësor menjëherë nëse
ju ose fëmija juaj ka ethe, kollë ose vështirësi në frymëmarrje
A
duhet të përdor maskë mjekësore?
Përdorimi i një maske mjekësore këshillohet
nëse keni simptoma në traktin respirator ose të frymëmarrjes (kollitje ose
teshtitje) për t’i mbrojtur të tjerët. Nëse nuk keni simptoma, atëherë nuk ka
nevojë të përdorni maskë.
Nëse mbahen maskat, ato duhet të përdoren
dhe të asgjësohen siç duhet për ta siguruar efektivitetin e tyre dhe për ta shmangur
mundësinë e rrezikut të shtuar për transmetimin e virusit.
Vetëm përdorimi i maskës nuk është i
mjaftueshëm për ta ndaluar infektimin dhe duhet të kombinohet me larje të
shpeshtë të duarve, mbulimin në rast të teshtitjes dhe kollitjes, dhe shmangien
e kontaktit të ngushtë me këdo që ka simptoma të ngjashme me ato të ftohjes ose
të gripit (kollitje, teshtitje, ethe).
A ndikon COVID-19 tek fëmijët?
Ky virus është i ri dhe nuk dihet
mjaftueshëm
për atë se si ndikon tek fëmijët ose gratë
shtatzëna. Ajo që
dihet është që
njerëzit e çfarëdo moshe është e mundur të infektohen nga virusi,
por deri më tani ka pasur relativisht pak raste të COVID-19 të raportuara në
mesin e fëmijëve. Virusi është fatal në raste të rralla, deri më tani kryesisht
në mesin e të moshuarve me gjendje ekzistuese mjekësore.
Çfarë
duhet të bëj nëse fëmija im ka simptoma të COVID-19?
Kërkoni kujdes mjekësor,
por mbani në mend se është sezoni i gripit në hemisferën veriore, dhe simptomat
e COVID-19 si kolla ose ethet mund të jenë të ngjashme me ato të gripit, ose
ftohjes së zakonshme – të cilat janë shumë më të shpeshta.
Vazhdoni të ndiqni
praktika të mira të higjienës së traktit respirator dhe duarve, si larja e
rregullt e duarve, dhe kujdesuni për vaksinimin – në mënyrë që fëmija
juaj të mbrohet nga viruset e tjera dhe bakteret që shkaktojnë sëmundje.
Ashtu si me infeksionet e
tjera të traktit respirator si gripi, kërkoni kujdes mjekësor menjëherë nëse ju
ose fëmija juaj keni simptoma dhe përpiquni që t’i shmangeni daljes në vende
publike (vendit të punës, shkollave, transportit publik) për ta parandaluar përhapjen
tek të tjerët.
Çfarë duhet të bëj nëse një anëtar i
familjes shfaq simptoma?
Ju duhet të kërkoni
kujdes mjekësor menjëherë nëse ju ose fëmija juaj ka ethe, kollë ose vështirësi
në frymëmarrje. Kujdesuni që ta telefononi paraprakisht mjekun tuaj për ta njoftuar
atë nëse keni udhëtuar në një zonë ku janë raportuar raste me COVID-19, ose
nëse keni qenë në kontakt të ngushtë me dikë që ka udhëtuar nga njëra prej
këtyre zonave dhe ka simptoma të traktit respirator.
A duhet ta ndal fëmijën nga shkolla?
Nëse fëmija juaj ka
simptoma, kërkoni kujdes mjekësor dhe ndiqni udhëzimet nga mjeku. Përndryshe,
si me infeksionet e tjera të traktit respirator si gripi, mbajeni fëmijën tuaj
që të pushojë mirë në shtëpi gjatë kohës kur ka simptoma, dhe shmangni daljen
në vende publike për ta parandaluar përhapjen tek të tjerët.
Nëse fëmija juaj nuk
shfaq simptoma të tilla si ethe ose kollë – dhe nëse nuk është lëshuar ndonjë
vërejtje zyrtare për shëndetin publik ose ndonjë paralajmërim tjetër ose
këshillë zyrtare që përfshin edhe shkollën e fëmijës tuaj – atëherë është më
mirë t’i dërgoni fëmijët në shkollë.
Në vend se t’i mbani fëmijët
në shtëpi, mësojuni atyre praktika të mira të higjienës së duarve dhe të traktit
respirator të cilat mund t’i praktikojnë në shkollë dhe në vende të tjera, si
pastrimi i shpeshtë i duarve (shih më poshtë), mbulimi i gojës gjatë kollitjes
apo teshtimës duke e lakuar bërrylin apo me faculetë, pastaj duke e hedhur atë
faculetë në një shportë të mbyllur, mosprekja e syve, gojës apo hundës nëse nuk
i kanë pastruar mirë duart.
Cila është mënyra më e mirë për t’i
pastruar duart siç duhet?
Hapi 1: Lagni duart me ujë që rrjedhë
Hapi 2: Vendosni sasi të mjaftueshme të sapunit
aq sa për t’i mbuluar të dyja duart
Hapi 3: Fërkoni tërë sipërfaqen e duarve –
duke përfshirë pjesën e pasme të duarve, pjesët në mes të gishtërinjve dhe nën
thonj – për së paku 20 sekonda.
Hapi 4: Shpëlani duart me ujë që rrjedhë
Hapi 5: Thani duart me një leckë të pastër
apo me peshqir vetëm për një përdorim
Pastroni duart shpesh, sidomos para se të
hani; pasi t’i pastroni hundët, pas kollitjes apo teshtitjes; dhe pasi ta keni
përdorur tualetin.
Nëse
nuk keni sapun dhe ujë në dispozicion, përdorni pastrues duarsh me bazë alkooli
që përmban së paku 60% alkool. Gjithmonë pastroni duart me sapun dhe ujë, nëse
duart duken të papastra.
Çfarë masash paraprake duhet të ndërmarr për
familjen time nëse udhëtojmë?
Të gjithë personat që janë duke planifikuar
udhëtim jashtë vendit gjithmonë duhet të kontrollojnë zyrën e këshillave turistike
për destinacionin e tyre për të parë nëse ka ndonjë kufizim në hyrje, kërkesa
për karantinë në hyrje apo këshilla të tjera përkatëse në lidhje me udhëtimin.
Përveç ndërmarrjes së masave standarde të
udhëtimit dhe me qëllim të shmangies së mbajtjes në karantinë apo mohimit të
rikthimit në vendin tuaj të lindjes, poashtu këshilloheni t’i lexoni informatat më të reja në
lidhje me COVID-19 në uebfaqen e Shoqatës Ndërkombëtare të Transportit Ajror, e cila përfshin një
listë të shteteve dhe masave kufizuese.
Gjatë udhëtimit, të gjithë prindërit duhet
të ndjekin masa standarde të higjienës për veten dhe fëmijët e tyre: Pastroni
duart shpesh ose përdorni një pastrues me bazë alkooli i cili përmban së paku
60 përqind alkool, praktikoni higjienë të mirë të traktit respirator (mbuloni
gojën dhe hundën duke e lakuar bërrylin apo me faculetë kur kolliteni apo
teshtini dhe menjëherë hidheni në mbeturina faculetën e përdorur) dhe shmangni
kontaktin e afërt me këdo që është duke u kollitur apo duke teshtirë. Si masë
shtesë, rekomandohet që prindërit gjithmonë të mbajnë me vete një pastrues duarsh,
një pako faculetash për një përdorim, dhe faculeta të lagura dezinfektuese.
Rekomandimet shtesë përfshijnë:
Pastroni ulësen, pjesët anësore të karriges ku vendosen duart, ekranin e
telefonit, etj., me një faculetë të lagur dezinfektuese sapo te ndodheni brenda
një aeroplani apo automjeti tjetër. Po ashtu përdorni faculetë të lagur dezinfektuese
për të pastruar sipërfaqet e çelësave, dorezave të dyerve, telekomandave,
etj., në hotelin apo vendin ku jeni duke qëndruar ju dhe fëmijët tuaj.
A mund ta bartin koronavirusin nënat shtatzëna
tek fëmijët ende të palindur?
Tani për tani, nuk ka dëshmi të mjaftueshme
që përcaktojnë nëse virusi mund të bartet nga nëna tek foshnja e saj gjatë
shtatzënisë, apo ndikimin e mundshëm që mund ta ketë ai tek foshnja. Kjo është aktualisht
duke u hulumtuar. Gratë shtatzëna duhet ta vazhdojnë zbatimin e masave të
duhura për ta mbrojtur veten nga ekspozimi ndaj virusit dhe të kërkojnë kujdes
mjekësor herët, nëse iu paraqiten simptoma të tilla si temperatura, kollitja apo
vështirësitë në frymëmarrje.
A është e sigurt që një nënë ta ushqejë
foshnjën e saj me gji nëse ajo është e infektuar me koronavirus?
Të gjitha nënat në zonat e prekura apo në
ato me rrezik të cilat kanë simptoma të temperaturës, kollitjes apo frymëmarrjes
së vështirësuar, duhet të kërkojnë kujdes mjekësor herët dhe t’i ndjekin udhëzimet
nga ofruesi i kujdesit shëndetësor.
Duke i pasur parasysh dobitë e gjidhënies
dhe rolin e vogël të qumështit të gjirit në bartjen e viruseve të tjera të traktit
respirator, nëna mund ta vazhdojë gjidhënien, duke i zbatuar të gjitha masat e
nevojshme paraprake.
Nënat simptomatike që janë në gjendje mjaftueshëm
të mirë për të ushqyer me qumësht gjiri, kjo përfshin bartjen e një maske kur
janë pranë fëmijës (duke përfshirë edhe kohën gjatë ushqyerjes), pastrimin e
duarve para dhe pas kontaktit me fëmijën (duke përfshirë edhe ushqyerjen) dhe
pastrimin/dezinfektimin e sipërfaqeve të kontaminuara – siç duhet të bëhet në të
gjitha rastet kur dikush me COVID-19 të konfirmuar apo të dyshuar ndërvepron me
të tjerët, duke përfshirë fëmijët.
Nëse një nënë është shumë
e sëmurë, ajo duhet të inkurajohet që ta shtrydhë qumështin dhe t’ia japë fëmijës
përmes një gote dhe/apo me lugë të pastër – e gjithë kjo duke i ndjekur të njëjtat
metoda të parandalimit të infektimit
Çfarë është duke bërë UNICEF për të ndihmuar?
Reagimi aktual i UNICEF-it përqendrohet në
mbështetjen e Qeverisë së Kinës dhe të vendeve të rajonit të gjerë të Azisë
Lindore dhe Paqësorit ku janë raportuar shumica e rasteve deri më tani. Që nga
29 janari, UNICEF-i ka dërguar 13 tonë rezerva, duke përfshirë kostume, maska,
syze dhe dorëza mbrojtëse për t’u shfrytëzuar nga punëtorët shëndetësorë. Dërgesat
e tjera shtesë janë në pritje dhe UNICEF-i është duke i para-pozicionuar
furnizimet në lokacionet kyçe.
Duke e pasur parasysh natyrën e
paparashikueshme të virusit dhe përhapjen e vazhdueshme, UNICEF-i po ashtu është
duke bashkëpunuar me qeveritë, homologët e Organizatës Botërore të Shëndetësisë
dhe partnerët e tjerë në zhvillimin e planeve të emergjencave në rajone të
tjera, sidomos në vendet me sisteme më të dobëta të shëndetësisë dhe me
kapacitete të kufizuara për t’u përballur me shpërthimet e mëdha të sëmundjes.
Më 17 shkurt, UNICEF-i bëri kërkesë për
US$42.3 milion për ta rritur mbështetjen për përpjekjet në ndalimin e përhapjes
së virusit COVID-19. Fondet preliminare do ta mbështesin punën e UNICEF-it në zvogëlimin
e përhapjes së virusit, përfshirë këtu edhe mënyrën përmes fuqizimit të
komunikimit të rreziqeve dhe duke e luftuar keqinformimin në mënyrë që fëmijët,
gratë shtatzëna dhe familjet e tyre të dinë si ta parandalojnë përhapjen e
COVID-19 dhe ku të kërkojnë ndihmë.